سامانه نماد، سامانه نهاب و کد شهاب بانک مرکزی چیست؟

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، سه سامانه بانکی با نام های سامانه نهاب، سامانه شهاب و سامانه نماد را در اختیار مشتریان بانکی قرار داده است. تمامی این سامانه های بانک مرکزی برای امنیت بیشتر و خدمت رسانی بهتر به مشتریان بانکی ایجاد شده اند. هر یک از این سامانه ها به دنبال دیگری ایجاد شدند و به نوعی تکمیل کننده کار دیگری به شمار می آیند. در این مقاله از وبلاگ پرداخت قبض قبضینو، هر یک از این سامانه ها را معرفی خواهیم کرد و تفاوت های آن ها را نیز با هم بررسی می کنیم.

سامانه های نماد و نهاب جز زیرساخت های پولی بانک مرکزی به شمار می آیند. زیرساخت های پولی، زيرساخت‌های فناوری مشتمل بر سامانه ها و شبکه های ارتباطی است که بستر امن و مطمئن پيام‌رسانی ، تبادل داده و ارتباطات بين سازمانی را فراهم می​ آورند. از جمله دیگر نظام های این زیرساخت می توان کاشف، سپام، پرتال ارزی و نشان گذاری را نام برد. در ادامه نظام های نماد و نهاب و کد شهاب را با هم بررسی می کنیم.

سامانه نماد بانک مرکزی چیست؟

نماد سامانه‌ای به‌منظور تضمین امنیت، محرمانگی، صحت و دقت و انکارناپذیری داده‌ها در نظام بانکی است و باعث ایجاد هویت دیجیتالی امن برای اشخاص در استفاده از خدمات بانکی مجازی می‌شود. سامانه نماد به‌ منظور پیاده‌سازی بستر گواهی امضای دیجیتال در نظام بانکی و به‌کارگیری آن در سامانه‌های مهم و حاکمیتی همچون «پرتال ارزی»، «سنا»، «سپام»، «کاشف»، «ساتنا»، «چکاوک» و «پایا» تدوین شده است. 
استقرار و راه‌اندازی سامانه نماد با همت و تلاش متخصصان کشور، یک زیرساخت یکپارچه، متمرکز و در عین حال امن را در اختیار بانک‌ها و مشتریان قرار داده و از این پس مشتریان شبکه بانکی، صرف‌نظر از بانک ارائه دهنده خدمات، می‌توانند از یک گواهی امضای دیجیتال برای دریافت خدمات استفاده کنند.
به منظور صدور گواهی امضای دیجیتال برای مشتریان شبکه بانکی و ایجاد پایگاه جامع اطلاعات هویتی مشتریان حقیقی و حقوقی، زیرساخت کلید عمومی به عنوان زیربنای بانکداری اینترنتی و بانکداری مجازی کشور راه‌اندازی شده است. پیش از آغاز به‌کار سامانه نماد از روش‌های امنیتی پراکنده و پرمخاطره در فضای سایبر برای شناسایی مشتریان استفاده می‌شد و پشتیبانی حقوقی ضمنی و متزلزلی برای تراکنش‌ها وجود داشت. این پروژه در خرداد 1390 راه‌اندازی و در اسفند سال 1391 در تمامی بانک‌های کشور عملیاتی شد. تمامی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری که با مجوز بانک مرکزی فعالیت می‌کنند، به منظور استفاده از خدمات سامانه نماد و ایجاد پیام الکترونیکی امن در محیط مجازی برای انجام تبادلات بانکی می‌توانند به عضویت در سامانه نماد درآیند و پس از تأیید درخواست عضویت، باید موافقنامه عضویت در نماد را امضاء نمایند.

امکان استفاده از خدمات بین بانکی در سامانه‌های ساتنا و پایا برای تراکنش‌های بیش از یکصد و پنجاه میلیون ریال، از ابتدای اسفندماه و ارائه خدمات مالی درون بانکی برای تراکنش‌های بیش از یکصد و پنجاه میلیون ریال، از ابتدای اردیبهشت ماه سال 1393 صرفا به دارندگان گواهی نماد صورت می‌پذیرد.  

سامانه نهاب بانک مرکزی چیست؟

سامانه نهاب، سامانه‌ای یکپارچه حاوی اطلاعات هویتی مشتریان است که تخصیص شماره شناسایی منحصر به فرد برای هر یک از افراد جامعه را در شبکه بانکی میسر می‌ سازد. از اهداف کلان این پروژه فراهم کردن بستری امن برای انتقال اطلاعات هویتی و بانکی مشتریان نظام بانکی به مرکز ریشه گواهی بانکی جهت صدور توکن‌های «نماد» بوده و به‌عنوان پروفایل مشتریان بانکی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

سامانه نهاب به عنوان پیش نیاز طرح نماد شناخته می شود. نماد با هدف پیاده سازی بستر گواهی امضای دیجیتال در نظام بانکی و به کارگیری آن در سامانه‌های مهم و حاکمیتی همچون پورتال ارزی، سنا، سپام، کاشف، ساتنا و پایا تدوین شد که با پیاده سازی، نیازمندی‌های آن، اعم از تصدیق اصالت مشتریان حقیقی و حقوقی در ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی، رمزنگاری اطلاعات حساس، امضای دیجیتال داده‌ها و انتقال امن آن ها محقق شده است.

از جمله مهم‌ترین دستاوردهایی که با راه‌اندازی این پروژه به دست می‌آید تحت پوشش قرار گرفتن سامانه‌های سیستم مدیریت سپرده‌ها، سیستم مدیریت تسهیلات، سیستم ارزی، سیستم‌های بانکداری اینترنتی، سیستم بانکداری همراه، سیستم تلفن بانک و کانال‌ها و مشتریان می‌باشد.

این سیستم با نگهداری اطلاعات مشتریان بانکی در خود، امکان ارائه انواع استعلام های مرتبط با مشتریان بانکی را به سایر سامانه های مجاز خواهد داشت. سامانه نهاب جهت انجام وظایف خود نیاز به ارتباط با سیستم های اطلاعاتی سایر ارگان ها نظیر سامانه ثبت احوال، سامانه ثبت شرکت ها، اداره پست، سیستم های نیروی انتظامی و سایر دستگاه های قضایی و دولتی دارد.

کد شهاب چیست؟

شناسه هویت الکترونیک بانکی یا کد شهاب، شناسه ای 16 رقمی می باشد که برای سهولت خوانایی به صورت گروه های چهار رقمی قابل تقسیم می باشد. شهاب یا شناسه هویت الکترونیک بانکی، شناسه منحصر به فردی است که جهت شناسایی مشتریان بانکی به هریک از اشخاص حقیقی و حقوقی اختصاص می‌یابد.

کد شهاب، شناسه هویت الکترونیکی بانکی است. برای هر مشتری بانکی یک شناسه هویتی منحصر به فرد توسط سامانه نهاب ایجاد می شود. این شناسه رابط اصلی میان سامانه های بانکی و نهاب می باشد. سامانه نهاب برروی شبکه ملی کشور (NiBN) برای تمامی بانک ها و موسسات مالی دارای مجوز رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قابل استفاده خواهد بود. بدیهی است درصورت نهایی و Online شدن سامانه مذکور کد شهاب به صورت آنی از سوی سامانه نهاب صادر و در صورت عدم اخذ کد شهاب توسط شعبه افتتاح کننده حساب، حساب مذکور مسدود خواهد شد. همچنین بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی حساب های فاقد کد شهاب مسدود گردیده و هیچگونه خدماتی به این دسته از مشتریان ارائه نخواهد گردید. لذا در راستای بازاریابی، تجهیزمنابع، حفظ مشتریان بانک و جلوگیری از مسدود شدن حسابهای ناقص، اصلاح و تکمیل حساب های دارای اطلاعات ناقص ضروری می باشد. هچنین به جهت منحصر به فرد بودن کد شهاب بسیاری از معضلات مربوط به شناسایی مشتریان (KYC) رفع خواهد شد. شایان ذکر است که دسترسی به کد شهاب با درج کدملی در سایت اصلی بانک قابل دستیابی برای کلیه مشتریان بانک می باشد.

دریافت کد شهاب

برای دریافت کد شهاب منحصر بفرد خود می توانید با مراجعه به سامانه اینترنتی بانک خود و وارد نمودن کد ملی خود، شناسه هویت الکترونیکی بانکی خود را دریافت کنید.

ضرورت کد شهاب برای استفاده از سامانه نهاب

بانک مرکزی با توجه به ضرورت ایجاد ساختار و دستورالعمل یکسان برای نگهداری و به روز رسانی اطلاعات مشتریان بانکی و تعیین اعتبار و امتیاز مشتری، جلوگیری از مفاسد اقتصادی، امکان پاسخگویی شبکه بانکی به سایر ارگانها و غیره اقدام به ایجاد و استقرار نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی (نهاب) در شبکه بانکی کرده است.