کد QR چیست و چه کاربردهایی دارد؟ ساخت کد QR و پرداخت با کد QR

پرداخت با کد QR یک روش پرداخت بدون تماس است که با اسکن یک کد QR از طریق موبایل انجام می‌گیرد. این روش پرداخت یک جایگزین برای انتقال وجه الکترونیکی در محل فروش، با استفاده از درگاه پرداخت است. فناوری کدهای QR سعی دارد تا در بسیاری از مواقع توجه ما را به خود جلب کند. کدهای QR‌ را در همه جا می‌توان دید. از قفسه‌های سوپرمارکت گرفته تا مسیرهای پیاده‌روی.

برای استفاده از این روش پرداخت، کاربران باید QR code نمایش داده شده توسط پذیرنده (فروشنده) را اسکن کنند تا هویت فروشنده برای آنها مشخص شود، سپس با وارد کردن مبلغ خرید و تایید آن، پرداخت خود را تکمیل کنند. این روش مطمئن ترین روش پرداخت بدون کارت به حساب می‌آید که از سرعت قابل قبولی نیز برخوردار است؛ هر چند به ندرت کسی را می‌بینیم که با استفاده از این کدها پرداخت خود را انجام دهد.

اما حالا ببینیم این کدها چه کاربردهایی دارند و در چه زمینه‌هایی می‌توانند به ما کمک کنند؟

کد QR چیست؟

QR مخفف عبارت «کدهای واکنش سریع» یا (Quick Response Code) است که به صورت مربعی شکل بوده و نخستین بار توسط محققی ژاپنی ابداع شد. برخلاف بارکدهای استاندارد UPC که از خطوط عمودی و اعداد تشکیل شده‌اند، یک کد QR نه تنها حاوی اطلاعات بسیار بیشتری است، بلکه می‌توان به سرعت به اطلاعات گسترده‌ای که در آن وجود دارد، دسترسی پیدا کرد.

کد QR فاقد هرگونه اجزای الکتریکی بوده یا نیازی به فناوری سخت‌افزاری خاصی ندارند. کد QR تنها نوعی از کدهای سیاه و سفید است که بر روی کاغذ چاپ شده و می‌توان آن را به کمک گوشی‌های هوشمند اسکن و رمزگشایی نمود.

کد QR تنها توسط ماشین قابل رمزگشایی هستند و به راحتی برای کامپیوترها قابل درک هستند. کد QR مصارف گسترده‌ای دارد و از رهگیری محصولات گوناگون گرفته تا شناسایی آیتم‌های مختلف را شامل می‌شود. اما هدف اولیه از ساخت چنین کدی،  کارکردشان به عنوان نسل جدیدی از بارکدها بوده است.

با این وجود، از آنجا که کد QR فاقد قابلیت‌های پیشرفته‌ای برای رهگیری بسته‌ها مثلاً در انبار یا کتابخانه‌ای بزرگ است، از آن‌ها برای کاربری‌های ساده‌تر استفاده می‌شود که شامل حوزه‌ی تبلیغات، بسته‌بندی محصولات، بیلبوردهای خیابانی، پرداخت کرایه تاکسی و برخی وب سایت‌هاست.

کاربردهای کد QR

کدهای QR را‌ می‌توان به کمک گوشی‌های هوشمند اسکن کرد. این کدها می‌توانند حاوی اطلاعاتی نظیر آدرس اینترنتی، نام، نشانی، تلفن، متن دلخواه یا هر اطلاعات دیگری باشند. و در صورتی که این کد حاوی نشانی اینترنتی خاصی باشد، پس از نشانه‌روی و اسکن آن توسط گوشی هوشمند، نشانی رمزگشایی شده و صفحه مورد نظر باز می‌شود.

برای مثال با اسکن کد QR زیر که در تصویر مشاهده می‌کنید، می توانید به سادگی وارد صفحه پرداخت قبض قبضینو شوید و قبوض خود را پرداخت کنید. 

برای اسکن این کد QR باید از اپلیکیشن‌های کد‌خوان QR استفاده کنید. شما به سادگی می‌توانید این اپلیکیشن‌ها را از کافه بازار یا گوگل پلی (Google Paly) روی گوشی اندروید خود نصب کنید. QR Code Scanner اپلیکیشن مناسبی برای این کار است. اگر گوشی شما آیفون با نسخه iOS 11 به بالا است؛ کافیست دوربین گوشی خود را باز کنید و آن را به سمت کد QR بگیرید. گوشی به شما اعلام می‌کند که این تصویر حاوی کد QR است و این کد حاوی اطلاعات مربوط به وبسایت است. بدین ترتیب به سادگی می‌توانید از کد QR استفاده کنید و دسترسی به اطلاعات را برای خود ساده‌تر کنید.

از جمله دیگر کاربردهای کد  QR می‌توان به استفاده از آن‌ها در تائیر هویت دومرحله‌ای گوگل اشاره کرد. آن‌ها کد QR خاصی را در نمایشگر رایانه در اختیار شما قرار می‌دهند که کاربر می‌تواند به کمک برنامه‌ی مخصوص آن را رمزگشایی نماید. این روش بسیار ساده‌تر از درج دستی اطلاعات و کسب اطمینان از صحت آن است. 

یکی دیگر از کاربردهای کد QR که این روزها در سطح شهر تهران و چند شهر دیگر از جمله مشهد بسیار به چشم می‌خورد؛ استفاده از آن‌ها برای پرداخت کرایه تاکسی است. این کدها یکی از اساسی‌ترین مشکلات مسافران و راننده‌ها یعنی پول خرد را برطرف کرده است. مسافران می‌توانند با نصب اپلیکیشن‌های پرداخت کرایه تاکسی مثل فون پی و تومن و اسکن کد QR مخصوص راننده تاکسی، کرایه خود را پرداخت کنند. راننده تاکسی نیز با دریافت پیامک از پرداخت شما مطلع می‌شود. استفاده از این روش برای پرداخت کرایه تاکسی راحتی و سرعت بیشتری را برای مسافر و راننده فراهم ‌می‌کند.

تاریخچه پرداخت با استفاده از کد QR

استفاده از QR Code برای پرداخت، اولین بار در سال 2012 توسط یک اپلیکیشن کیف پول الکترونیک انجام شد و در سال 2014 شرکت Tencent با اضافه کردن این ویژگی به پیام رسان WeChat به کاربران خود امکان دریافت و پرداخت از طریق QR code را داد. نسخه اولیه‌ی کد QR یک مربع 21 در 21 پیکسل بود که فقط اطلاعاتی با 4 کاراکتر را در بر می‌گرفت. در حالی که نسخه‌ی اخیر کد QR یک مربع 177 در 177 پیکسل است که می‌تواند 1852 کاراکتر را در خود نگه دارد که این مقدار، معادل چند صفحه داده و اطلاعات است.

ساخت کد QR 

ساخت کدهای QR بسیار آسان است و ابزارهای آنلاین بسیاری برای این کار وجود دارد، به عنوان مثال می‌توانید از طریق وب سایت Kaywa و qrgenerator.ir به راحتی اطلاعات مورد نظر خود را به یک کد QR تبدیل کنید. اطلاعاتی از جمله: آدرس وبسایت، ایمیل، آدرس، تلفن و … می‌توانند با استفاده از کد QR به سادگی قابل دسترسی باشند.

چطور کدهای QR را بخوانیم؟

اگر مایل به استفاده از کدهای QR هستید، نیاز به برنامه‌ی اسکن مخصوص دارید که بر روی انواع گوشی‌های هوشمند نصب می‌شوند.

گوشی‌های اندرویدی

اندروید دارای برنامه‌های متعدد اسکن کدهای QR است. می‌توانید از برنامه‌ی Goggles شرکت گوگل یا دیگر برنامه‌ی محبوب Barcode Scanner برای این منظور بهره ببرید.

آیفون

سیستم عامل iOS دارای برنامه‌ی اسکنر QR متعددی است که محبوب‌ترین آن RedLaser است.

برنامه‌های اختصاصی نیز که کدهای QR را می‌خوانند (نظیر Google Authenticator) ابزار QR خوانی مخصوص به خود هستند و برای تایید هویت کاربر نیازی به برنامه‌ی دیگری ندارند.

گوشی‌های آیفون با نسخه iOS 11 به بالا قابلیت اسکن کدهای QR توسط برنامه دوربین را دارا هستند. کافیست دوربین گوشی خود را باز کنید و آن را به سمت کد مورد نظر بگیرید.

البته کدهای QR دارای برخی اشکالات فنی و امنیتی خاص خود هستند. چرا که نفوذ گران و افرادی که به دنبال سواستفاده هستند به سادگی می‌توانند از بستر ساده‌ی این کدها برای گسترش استفاده از کدهای مخرب خود بهره ببرند و ممکن است با اسکن کدهای ناآشنا به صفحه‌ای در اینترنت هدایت شوید که حاوی مخاطراتی برای شماست.

کد QR چگونه کار می‌کند؟

اطلاعات این بلوک‌ها که از مربع‌های سیاه و سفید کوچک‌تر تشکیل شده‌اند، می‌تواند به وسیله‌ی سنسور یک گوشی هوشمند خوانده شود. سه مربع بزرگ به منظور تراز تصویر عمل می‌کند، در حالی که مربع کوچک‌تر واقع در گوشه سمت راست، اندازه و زاویه‌ی تصویر را حین اسکن، به صورت عادی در می‌آورد. همان طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، نوار زرد و سبز نزدیک مربع‌های تراز، حاوی اطلاعات قالب‌بندی شده است و منطقه‌ی باقی‌مانده شامل داده‌های واقعی بوده که به کدهای باینری تبدیل می‌شوند و قبل از نمایش، خطاهای آن‌ها کنترل خواهد شد. داده‌های کدگذاری شده در مرحله‌ی اول می‌توانند در چهار حالت عددی، عدد و الفبا، بایت/باینری و کانجی خوانده شوند. ضمن این که اشکال دیگر اطلاعات هم می‌توانند با پسوندهای مناسب نمایش داده شوند.

آیا پرداخت با کد QR مطمئن است؟

در پنج سال گذشته استفاده QR Code ها برای پرداخت آنلاین، رشد قابل توجهی داشته و با گسترش استفاده از برنامه‌های موبایلی و شبکه‌های اجتماعی و خدمات بانکداری الکترونیک، پتانسیل‌های این سیستم پرداخت بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. اما هر زمان که صحبت از پرداخت آنلاین مطرح می‌شود، همیشه دغدغه‌ی امنیت پرداخت مطرح بوده است. برای اطلاع از امنیت پرداخت با QR Code کافی است مقایسه‌ای میان این سیستم و کارت‌های بانکی داشته باشیم.

شما در پرداخت‌های بانکی مجبور هستید که رمز کارت خود را وارد دستگاه فروشنده کنید و حتما کارت خود را در دستگاه کشیده یا روبروی آن قرار دهید اما پرداخت با QR Code بسیار ساده‌تر است. دیگر نیازی به وارد کردن رمز خود در دستگاه فروشنده ندارید و با اسکن کد QR پذیرنده که می‌تواند روی کاغذ یا موبایل فروشنده باشد، اطلاعات فروشنده را مشاهده می‌کنید و با تایید در موبایل خودتان پرداخت را انجام می‌دهید.

از آنجائی که که مشتری کل فرآیند خرید را بدون وارد کردن رمز در دستگاه فروشنده و تماس فیزیکی شروع و کنترل می‌کند، امکان تقلب به طرز قابل توجهی کاهش می‌یابد، البته مشتری همچنان باید از تلفن همراه خود مراقبت کند. همچنین برای فروشندگان نیز خطر کمتری به همراه دارد چرا که آن‌ها می‌تواند پرداخت‌های انجام شده را از طریق پیام‌های متنی چک کنند. وجود لیست پرداخت‌ها به فروشنده امکان تجزیه و تحلیل برای رشد کسب و کار خود را می‌دهد.

اپلیکیشن ایوا و پرداخت با کد QR

در این راهکار اپلیکیشن ایوا و کارتخوان های شرکت سداد به هم پیوند می خورند. با استفاده از این اپلیکیشن و کد QR می توانید بدون حضور کارت بانکی، مبلغ خرید را پرداخت کنید. کافی است موبایل خود را همراه داشته باشید و از طریق اپلیکیشن ایوا در بخش «خرید»، QR کد تولید شده توسط کارتخوان را اسکن و با انتخاب کارت بانکی مورد نظر و لمس گزینه «پرداخت»، فرایند را تکمیل کنید.
هم اکنون خدمات متنوعی نظیرِ خرید شارژ، پرداخت قبض های شهری، کارت به کارت، استعلام و پرداخت خلافی خودرو
و نیز خدمات ویژه ای مانند پرداخت عوارض خروج از کشور و پرداخت های دولتی و سازمانی در این اپلیکیشن مهیا شده است. برای دانلود اپلیکیشن ایوا می‌توانید عدد 1 را به سامانه 2000444 پیامک کنید تا لینک دانلود برای شما ارسال شود.

چرا کدهای QR کاربرد چندانی ندارند؟

با وجود تمامی روش‌های جدید و جالبی که در استفاده از این تکنولوژی رو به رشد، استفاده شده است، چرا چندان محبوبیت خاصی در بین عموم ندارد؟ بنا به گزارش شرکت کام اسکور (Comscore)، فقط 20 درصد آمریکایی‌ها، 16 درصد کانادایی‌ها و 12 درصد اسپانیایی‌ها و بریتانیایی‌ها، از قابلیت کد QR‌ در گوشی هوشمند خود استفاده می‌کنند و این آمار در کشور ما بسیار پایین‌تر از این ارقام است. 

کدهای QR به عنوان یک ابزار تبلیغاتی شناخته شده هستند. به طوری که بنا بر گزارش شرکت بازاریابی “نلی موسر” (Nellymoser)، تعداد تبلیغاتی که از کدهای QR ‌در مجلات استفاده می‌کنند، هر ساله رو به رشد است. از این رو می‌توان این کدها را روی بیلبوردهای تبلیغاتی، تبلیغات مترو، پوسترها و مجله‌ها به وفور مشاهده کرد. “تادئوس کروملیس” یک استراتژیست فعال در بلو استیت دیجیتال (Blue State Digital) می‌گوید: “در واقع این تلاش‌ها به این خاطر است که کلیه اطلاعات از طریق تکنولوژی منتقل شود.” هر چند که بسیاری از مصرف کنندگان از آن استقبال نمی‌کنند. 

یکی از دلایل این موضوع، وجود محدودیت‌های ذاتی در کدهای QR است. این سیستم به یک دست ثابت نیاز دارد تا با استفاده از گوشی هوشمند از کد QR‌ عکس بگیرد، یک اپلیکیشن مخصوص لازم دارد تا اطلاعات آن را بخواند و گوشی باید به اینترنت متصل باشد تا محتوای سایت ذخیره شده در کد بارگیری شود. در حالی که تبلیغ کنندگان، کدهای QR‌ را بر روی بیلبوردهای تبلیغاتی در بزرگراه‌ها یا متروها قرار می‌دهند و در این شرایط، معمولا امکان استفاده از اسکنر یا اینترنت گوشی وجود ندارد و آن‌ها انتظار دارند که افراد خود را به زحمت بیندازند تا اطلاعات کد QR را بازیابی کنند. طبیعی است که این موقعیت، برای همگان آزاردهنده است.

خود کدهای QR‌ می‌توانند موجب انتقال کدهای مخرب شوند. از آنجا که هر کس می‌تواند یک کد QR ایجاد کند، نوشتن یک نرم‌افزار مخرب یک بیتی و قرار دادن آن در کد QR کار ساده‌ای است. از این رو اسکن یک کد بدافزار می‌تواند به اطلاعات دوربین و جی‌پی‌اس گوشی شما دست پیدا کند. ضمن این که کد مخرب می‌تواند توسط مرورگر شما به سایت آلوده وصل شده و سوءاستفاده‌های بیشتری از اطلاعات شما انجام دهد. به این ترتیب، گوشی شما به بخشی از یک ربات تبدیل می‌شود که امکان ارسال پیام‌های متنی به دیگران را دارد بدون این که از شما اجازه‌ای گرفته شود. هکرهای روسی یک بار از همین طریق اقدام به فرستادن پیام متنی کردند و از کاربران خواستند تا برای دریافت پیامک بین المللی 6 دلار پرداخت کنند.

سالها پیش زمانی که کدهای QR عرضه شدند، بسیاری انتظار داشتند که این کدها نه تنها به جایگزین اجتناب‌ناپذیر بارکد تبدیل شوند، بلکه به آینده تبادل اطلاعات تبدیل شوند. انتظار می‌رفت که تنها با اسکن یک کد بتوان به یک وبسایت رفت، از یک فروشگاه مجازی خرید کرد، اسرار بازی‌های کامپیوتری را افشا کرد و … .

اما با گذشت سال‌ها افراد هنوز به طور گسترده از این کدها استفاده نمی‌کنند. کدهای QR بر خلاف ارزش بالایشان هیچ‌گاه فراگیر نشدند. اما بدون شک می توانیم منتظر تغییر این روند در آینده باشیم.