اقتصاد – اقتصاد چیست؟ علم اقتصاد و هر آنچه که باید درباره اقتصاد خرد و کلان بدانید

اقتصاد بخشی مهم از زندگی روزمره همه ماست. روزی نیست که با یکی از بخش های اقتصادی در ارتباط نباشیم یا با مشکلات اقتصادی کلنجار نرویم. به دلیل همین اهمیت، باید با علم اقصاد و معنی اقتصاد بیشتر آشنا شویم و بخش های مختلف آن را بشناسیم. در این پست از وبلاگ پرداخت قبض قبضینو با هم علم اقتصاد و مشهور ترین اندیشه ورزان آن، اقتصاد کلان و اقتصاد خرد، سازمان های اقتصادی، نظام های اقتصادی  و اقتصاد ملی و بسیاری دیگر از مسائل در رابطه با اقتصاد را که لازم است بدانیم، بررسی می کنیم.

علم اقتصاد

اقتصاد در لغت به معنی میانه وری و نگه داشتن حد تعادل است. در شاخه بندی علوم، اقتصاد یک علم اجتماعی است، اما تعدادی از منتقدان بر این باورند که به دلیل کمبود فرضیه های قابل آزمایش نمی توان نام علم را بر آن نهاد. با وجود این اختلافات، اقتصاد ترکیبی از شاخص های کمی و کیفی است. درست مثل بسیاری دیگر از علوم اجتماعی. علوم اجتماعی زمینه های مختلفی چون قانون، انسان شناسی و آموزش و پرورش را شامل می شود و با علوم طبیعی مثل فیزیک و شیمی کاملا متفاوت است. در علوم اجتماعی، روابط فردی و اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرند و کاملا به روش های تحقیق وابسته اند.

مشکل اساسی در رابطه با علم اقتصاد وجود متغیرهای تقریبا نامحدود و غالبا غیر شهودی است که بر روند هر اقتصادی تاثیر گذار هستند. وجود همین عدم قطعیت در اقتصاد موجب شده که بسیاری نام علم را برای آن در نظر نگیرند.

ایجاد هماهنگی میان اقتصاد و جامعه یک مشکل مهم و همیشگی برای علوم اجتماعی بوده است. از آدام اسمیت تا کینز و فریدمن همگی برای حل این مشکل تلاش کرده اند. در دهه های اخیر، تحولات مهمی در عملکرد و تنظیم اقتصاد جهانی رخ داده است. افزایش سطح درآمد و ثروت، تغییر دنیای کار و … چالش های جدیدی را به میان آورده است.

علم اقتصاد را علم انتخاب بهینه می نامند. این علم در تلاش است تا عوامل تولید محدود مانند نیروی کار، زمین، سرمایه و … را برای رسیدن به اهداف جامعه به درستی تخصیص یابند. تاریخ 200 ساله علم اقتصاد مدرن با استفاده از ساز و کار بازار و نهادهای سنتی بر نحوه تخصیص بهینه عوامل تولید محدود آغاز شد. بعد از جنگ های جهانی امکان تاثیر گذاری مثبت دولت در حیطه اقتصاد کلان مطرح شد و اهمیت اقتصاد برای دولت ها بیشتر شد.

اقتصاد خرد

اقتصاد خرد به بررسی و مطالعه رفتار و کردار واحدهای منفرد در اقتصاد می پردازد. مثلا چگونگی درخواست کالا توسط مصرف کننده یا چگونگی تعیین قیمت و تعیین مقدار تولید توسط تولید کننده و رسیدن به حداکثر رفاه اقتصادی مواردی هستند که در حوزه اقتصاد خرد مورد بررسی قرار می گیرند. در واقع اقتصاد خرد به تحلیل و بررسی جزئی اقتصاد می پردازد.

یکی از اهداف اقتصاد خرد بررسی بازار و برقرار کردن یک رابطهٔ نسبی پولی بین کالاها و خدمات است. همچنین به بررسی موارد شکست بازار می‌پردازد و تئوری‌هایی را برای داشتن یک بازار رقابتی شرح می‌دهد.

اقتصاد کلان

اقتصاد کلان بامتغیرهای بزرگتری سر و کار دارد. مکاتب فکری بسیاری در این زمینه از اقتصاد مطرح است. مکاتبی چون کلاسیک ها، نئو کلاسیک ها، کینزین ها، نئو کینزین ها، کلاسیک های جدید و پست کینزین ها. اهداف سیاست کلان را می توان به این شکل بیان کرد: مهار تورم، ایجاد اشتغال کامل، تعادل در تراز پرداخت ها و رشد اقتصادی بالاتر.

در واقع هدف اقتصاد کلان بررسی فعالیت های اقتصادی در سطح یک کشور است. در این بخش از اقتصاد باید منابع محدود را به اهداف اقتصادی جامعه اختصاص دهیم. عاملین اقتصادی در اقتصاد کلان به 4 دسته تقسیم می شوند:

خانوارها: خانواده ها صاحبان عوامل تولید هستند. عواملی چون نیروی کار، سرمایه، زمین و … . خانوارها این عوامل را در اختیار بنگاه ها قرار می دهند و به ازای آن کسب درآمد می کنند. آن ها می توانند درآمد کسب شده را صرف خرید کالای مصرفی و یا آن را پس انداز کنند.

بنگاه ها: بنگاه ها از عوامل تولید خانوارها استفاده می کنند و به کمک آن ها کالا و خدمات مورد نیاز را تولید می کنند.

دولت: نقش دولت، دریافت مالیات یا خرج کردن آن است.

خارجیان: اشخاصی هستند که خارج از مرزهای کشور خود در رابطه اقتصادی با یکدیگرند. این رابطه اقتصادی همان صادرات و واردات است.

مهم ترین افراد و اندیشه ها در اقتصاد – تاریخچه اقتصاد

آدام اسمیت

آدام اسمیت را می توان پدر علم اقتصاد نامید، البته او نیز تحت تاثیر نویسندگان فرانسوی بود. اسمیت از ایده های آنان استفاده کرد و آن ها را به نظریه هایی در رابطه با چگونگی اقتصاد گسترش داد. اسمیت بر این باور بود که رقابت موجود در اقتصاد به صورت خودکار از بین می رود و دولت نباید هیچ دخالتی در بخش اقتصادی داشته باشد. یعنی نیازی به مالیات ها و تعرفه های مختلف نبود. البته بسیاری از نظریات امروزی در مقابل اسمیت و عقاید او قرار دارند.

آدام اسمیت فیلسوف اخلاق گرای اسکاتلندی در دوران روشنگری اسکاتلند بود. از او به عنوان پیشگام اقتصاد سیاسی و پدر علم اقتصاد مدرن یاد می شود. مباحث اقتصادی تا پیش از انتشار ثروت ملل اسمیت عمدتا بر پایه قضاوت عملکردهای اقتصادی بود تا تحلیل آن ها. در این کتاب برای نخستین بار تحلیلی منسجم از مباحث اقتصادی مطرح شد.

اسمیت به طور مستقیم نظریه تولید بر اساس 3 عامل کار، سرمایه و زمین را مطرح نکرد اما در پیدایش آن موثر بود چرا که به نحوی بحث توزیع درآمد در این 3 عامل را مطرح نموده بود. از نظر اسمیت، نیروی کار منشا اصلی خلق ثروت بود و عامل گسترش ثروت و رفاه کشور، تقسیم کار است. او می گوید: تقسیم کار مسبب افزایش رفاه عمومی است و این متناسب با شیوه تولید مردم است نه متناسب با مقدار طلا و نقره.

از نظر اسمیت تقسیم کار بدون وجود سازمان برنامه ریزی یا دخالت های دولت به صورت خودبخود در بازار صورت می گیرد. در واقع تقسیم کار، پیامد طبیعی تمایل ذاتی بشر به مبادله یک مال با مال دیگر با انگیزه منفعت طلبی است. این پی گیری منافع شخصی از طریق یک دست نامرئی رخ می دهد. دست نامرئی اسمیت تضمین می کند که دستیابی به منافع شخصی توسط افراد جامعه در مسیری پیش می رود که منافع جامعه را نیز تامین کند.

اسمیت میان قیمت جاری و طبیعی نیز تفاوت قائل بود. قیمت طبیعی به دنبال ناپایداری های قیمت جاری ایجاد می شود. قیمت طبیعی به صورت لحظه ای تغییر نمی کند.

جان مینارد کینز

علم اقتصاد در دهه 1930 توسط کینز مطرح شد. کینز توانست انقلاب بزرگی در مفاهیم محوری اقتصاد ایجاد کند و با ارائه راه حل های جدید، پایه های اقتصاد کلان را بنا نهاد. کینز یکی از برجسته ترین اقتصاددانان قرن بیستم به شمار می آید. تا پیش از کینز و نظریات او اقتصاد دانان بر این باور بودند که نوسان های اقتصادی، عدم تعادل هایی هستند که توسط بازار و مکانیزم های آن در کوتاه مدت اصلاح می شوند و دوباره اشتغال کامل در جامعه برقرار می شود. اما کینز بر این باور بود که چرخه های مخرب اقتصاد در بلند مدت برگشت ناپذیرند؛ بنابراین دولت ها باید برای رسیدن به اشتغال کامل در اقتصاد دخالت کنند. همچنین در فرضیه درآمد مطلق کینز، پس انداز تابعی مثبت از درآمد مطلق یا جاری می‌باشد.

کینز نظریه رسیدن به اشتغال کامل در جامعه در حالت تعادل را رد کرد و معتقد بود که سطح اشتغال با میزان تولید و میزان تولید نیز با میزان خرید کالا و خدمات ارتباط مستقیم دارد. کینز می گفت دولت باید اشتغال کامل ایجاد کند هر چند این اشتغال غیر مولد باشد.

اقتصاد کینزی نظریه ای در اقتصاد کلان است که بر پایه نظریات کینز بنا نهاده شد. اقتصاد دانان پیرو این نظریه بر این باورند که تصمیمات بخش خصوصی گاهی منجر به نتایج غیر مفید در اقتصاد کلان می شود. در واقع نظریه های کینز از سیاست گذاری های فعال دولت در بخش عمومی حمایت می کند. این سیاست گذاری ها با نام سیاست گذاری های مالی توسط دولت و به قصد پایدار کردن چرخه تجاری صورت می گیرند.

کینز می گوید اقتصاد باید در سطح کلان مدیریت شود و نمی توان به دست نامرئی اسمیت اعتماد کرد. در اقتصاد کلان باید به دنبال تقاضا باشیم به همین دلیل اقتصاد کینز را اقتصاد طرف تقاضا نیز می نامند. در واقع در این نوع از اقتصاد، دولت کلاسیک باید جای خود را به دولت مداخله گر بدهد. کینز بر این باور بود که تقاضا مقدار عرضه را تعیین می کند نه عرضه مقدار تقاضا را. بنابراین دولت باید با ابزار سیاست های مالی وارد عرصه شود و در اقتصاد مداخله کند. در ادامه بیشتر به این سیاست ها خواهیم پرداخت.

میلتون فریدمن

میلتون فریدمن اقتصاد دان، آماردان و نویسنده آمریکایی بود و در زمینه های مختلف اقتصاد چون اقتصاد خرد، اقتصاد کلان، تاریخ و آمار اقتصاد فعالیت داشته است. فریدمن مخالف اصلی سیاست های کینز بود. او حامی نظریه بازار آزاد و بنیانگذار مکتب پولی به شمار می آید. فریدمن در کتاب 1957 خود به نام نظریه تابع مصرف بیان می کند که بهترین روش برای پس انداز و مصرف روش کینز نیست بلکه باید افراد را به گونه ای در نظر بگیریم که ببینیم آن ها ثروت خود را در زندگی چگونه هزینه می کنند.

فریدمن برای احیای دوباره پول تلاش کرد. نظریات کینز سیاست های پولی را کنار گذاشت و تفکر اقتصادی را به سمت سیاست مالی سوق داد. بسیاری از اقتصاد دانان پیرو فریدمن بر این باورند که رکود بزرگ نشانگر دخالت گسترده دولت در اقتصاد است. اما حقیقت این است که رکود بزرگ در نتیجه سو مدیریت بوجود می آید. در واقع تحلیل درست نظریات فریدمن را می توان اینگونه بیان کرد: دولت باید بیش از پیش و به شکلی درست در اقتصاد دخالت کند. دولت باید رشد عرضه پول را به طور یکنواخت ادامه دهد و هیچگونه انحرافی در آن ایجاد نشود.

سیاست های اقتصادی

سیاست های اقتصادی، اقداماتی هستند که حکومت ها در خصوص تغییر شرایط اقتصادی انجام می دهند. این سیاست ها در زمینه های مختلفی چون مالیات، نقدینگی، نرخ بهره و … تعیین می شوند. سیاست های اقتصادی تحت تاثیر سازمان های بین المللی از جمله بانک جهانی و صندوق بین المللی پول و همچنین عقاید احزاب سیاسی شکل می گیرند.

سیاست پولی

سیاست پولی بر مبنای رابطه بین نرخ بهره و کل عرضه پول در اقتصاد یک کشور تعیین می شود تا بر موارد مختلفی چون رشد اقتصادی، تورم، نرخ ارز و نرخ بیکاری اثر بگذارند. سیاست های پولی دو نوع اند: سیاست پولی انبساطی، سیاست پولی انقباضی.

سیاست پولی انبساطی: سیاست هایی هستند که با افزایش عرضه پول در جامعه سعی در بهبود شرایط اقتصادی دارند. سیاست پولی انبساطی بیشتر در شرایط رکودی مورد استفاده قرار می گیرد. در چنین شرایطی بانک مرکزی اقدام به عرضه پول می کند تا شرایط رکودی را مهار کند.

سیاست پولی انقباضی: سیاست هایی هستند که با کاهش عرضه پول در جامعه، سعی در بهبود شرایط اقتصادی دارند. سیاست انقباضی بیشتر در شرایط تورم به کار می رود و با کاهش سرعت گردش پول و کنترل قیمت ها موجب بهبود اوضاع می شود.

سیاست مالی

به تغییرات در درآمد و مخارج دولت ( تغییر در مالیات ها ) سیاست مالی می گویند. ساست مالی نیز مثل سیاست پولی دو نوع است: سیاست مالی انبساطی و سیاست مالی انقباضی.

سیاست مالی انبساطی: این سیاست منجر به افزایش در تقاضای کل می شود. با افزایش مخارج دولت، مالیات آن کاهش می یابد. سیاست مالی انبساطی در دوران رکود مورد استفاده قرار می گیرد. در این دوران تقاضای کل کاهش می یابد به همین دلیل برای افزایش آن از سیاست های مالی انبساطی استفاده می شود.

سیاست مالی انقباضی: این نوع از سیاست های مالی باعث کاهش در تقاضای کل می شوند. با کاهش مخارج دولت و افزایش مالیات ها سیاست انقباضی اعمال می شود. سیاست مالی انقباضی در شرایط تورم استفاده می شود. در این دوران تقاضا در جامعه افزایش می یابد به همین دلیل و برای کاهش آن سیاست های مالی انقباضی توسط دولت مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع بازار در اقتصاد

بازارهای اقتصادی بر اساس توع مبادلات به 4 دسته تقسیم می شوند:

بازار عوامل تولید: بازاری است که در آن عوامل تولید خرید و فروش می شوند.

بازارهای مالی و پولی: بازاری است که در آن معاملات ارزی و پولی صورت می گیرد.

بازار کالا و خدمات نهایی: بازاری است که در آن کالاها و خدمات نهایی خرید و فروش می شوند. کالاها و خدمات نهایی مورد مصرف خانواراند.

بازار کالاها و خدمات واسطه ای: بازاری است که در آن کالاها و خدمات واسطه ای خرید و فروش می شوند. کالاها و خدمات واسطه ای در فرآیند تولید کالا ها و خدمات نهایی مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع مشکلات اقتصادی

مشکلات اقتصادی متعددی در جامعه وجود دارد که در ادامه تعدادی از مهم ترین آن ها را با هم بررسی می کنیم.

تورم

افزایش شاخص قیمت ها در جامعه را تورم می نامند. تعاریف دیگری نیز از تورم وجود دارد مثل: مازاد تقاضای کالا و خدمات یا افزایش سریع حجم پول در گردش. تورم یعنی برای خرید کالاها و خدمات باید پول بیشتری پرداخت شود. 

نکته مهم در رابطه با افزایش سطح عمومی قیمت ها به صورت پیوسته است نه به صورت ناگهانی. اگر این افزایش ناگهانی باشد، جهش قیمت ها نامیده می شود. مفهوم امروزی تورم در قرن 19 ام میلادی رواج یافت. تورم وضعیتی است که در آن تقاضای پولی برای یک محصول نسبت به تولید آن رشد می کند.

تورم، یک اپیدمی است. اگر در بخشی از اقتصاد تورم ایجاد شود، همه این اقتصاد دچار مشکل خواهد شد. تورم می تواند منجر به ایجاد شورش سیاسی و اجتماعی شود. شورش موجب کاهش عرضه بسیاری از کالاها شده و تورم نیز تشدید می شود.

تورم آثار منفی بسیاری بر سطح درآمد و تولید بر جای می گذارد و علاوه بر این آثار مادی بر شرایط سیاسی و روانی جامعه نیز اثر گذار است.

انواع تورم

تورم مطلق: افزایش در تقاضاهای پولی برای کالاها منجر به افزایش اشتغال و بازده واقعی کالاها شود و تا اندازه ای هزینه تولید یک واحد از کالا را بالا ببرد.

تورم حاد: افزایش مدام قیمت ها منجر به ایجاد انتظار برای افزایش بیشتر می شود. در این شرایط، هجوم برای خرید کالاها شرایطی را بوجود می آورد که در نهایت واحد پولی نقش خود را به عنوان ذخیره ساز ارزش و واسطه مبادله از دست می دهد.

تورم مخفی: تورم مخفی زمانی رخ می دهد که عرضه کنندگان مقدار کیفیت یا کمیت کالا یا خدمات را پایین می آورند اما قیمت آن تغییری نمی کند.

دولت برای مقابله با تورم از سیاست های پولی و مالی انقباضی استفاده می کند. همچنین گاهی سیاست های درآمدی نیز به کار گرفته می شوند. سیاست های درآمدی دولت یعنی کنترل مستقیم قیمت ها، دستمزدها، حقوق و … .

بیکاری

در اقتصاد، بیکار به فردی گفته می شود که با دستمزدهای رایج در بازار حاضر به کار باشد اما شغلی برای او وجود نداشته باشد. فردی که خود نمی خواهد کار کند، بیکار به حساب نمی آید. بیکاری نیز انواع مختلفی دارد:

بیکاری ساختاری: این نوع از بیکاری با پیشرفت تکنولوژی ایجاد می شود. افرادی که به دنبال یادگیری مهارت های جدید نرفته اند، شغل خود را از دست می دهند. این افراد نمی توانند سراغ مشاغل دیگر نیز بروند و این موضوع سبب ایجاد عدم تحرک شغلی می شود.

بیکاری اصطکاکی یا طبیعی: در این نوع از بیکاری در هر مقطعی از زمان، تعدادی نیروی کار به صورت موقت شغل خود را از دست می دهند یا اینکه شغل برای اینگونه افراد وجود دارد اما به دنبال فرصت شغلی مناسب تری می گردند.

بیکاری ادواری: علت این نوع از بیکاری دوره های اقتصادی است. مثلا در زمان رکود اقتصادی، تقاضای کل کاهش می یابد در نتیجه تولید کم شده و کارخانجات کارگران را اخراج می کنند.

بیکاری فصلی: این نوع از بیکاری برای مشاغلی چون کشاورزی در فصول خاصی از سال مثل زمستان بوجود می آید.

بیکاری آشکار و پنهان: بیکاران آشکار، بیکارانی هستند که به دنبال شغل می گردند. بیکاران پنهان به افرادی گفته می شود که شغل دارند اما نقشی در تولید ندارند.

بیکاری ارادی و غیر ارادی: کسانی که با میل و اراده خود بیکارند را بیکاران ارادی و افرادی که به جز میل و اراده خود بیکارند را بیکار غیر ارادی می نامند.

بحران اقتصادی

بحران اقتصادی به معنای پیدا شدن اضافه تولید یعنی پر شدن بازار از کالاهایی است که مشتری قدرت خرید آن ها را ندارد. نزول یا افت مهم در فعالیت های اقتصادی نیز تعریفی دیگر از بحران اقتصادی است. شاخص های مختلفی برای پیش بینی بحران اقتصادی وجود دارد مثل نرخ بیکاری، کاهش دارایی ها و کاهش تولید ناخالص داخلی.

بحران اقتصادی اثرات مهمی چون بیکاری، کاهش حقوق و مالیات، افزایش مخارج دولت، افزایش نرخ سود اوراق قرضه و … را به دنبال دارد. در این دوران راهکارهای مختلفی برای غلبه بر شرایط وجود دارد. اگر می خواهید با بحران اقتصادی و نکات مربوط به آن بیشتر آشنا شوید می توانید پست وبلاگ قبضینو درباره این موضوع را مطالعه کنید.

مهم ترین شاخص های اقتصادی

تولید ناخالص داخلی یا GDP

تولید ناخالص داخلی یا GDP ( مخفف عبارت Gross Domestic Product ) را می توان مهم ترین شاخص اقتصادی در نظر گرفت. این شاخص، نشانگر قدرت و سلامت اقتصادی در یک کشور است. تعریف دقیق GDP را می توان این گونه بیان کرد: تمامی بهای کالاهای تولید شده و خدمات ارائه شده در یک کشور در زمان مشخص.

تولید ناخالص داخلی شامل مصرف دولتی و خصوصی، مخارج دولتی، سرمایه گذاری های داخلی و خارجی، هزینه های بخش ساخت و ساز، هزینه های بخش خصوصی و خالص واردات و صادرات با کشورهای خارجی.

با استفاده از GDP می توان استاندارد سطح عمومی زندگی در یک کشور، مقایسه بهره وری با دیگر کشورها و بررسی و محاسبه دقیق میزان تورم در اقتصاد یک کشور را بررسی کرد.

درآمد سرانه ملی

شاخص مهم بعدی در اقتصاد هر کشوری، درآمد سرانه ملی است. درآمد سرانه ملی میزان سهم هر شهروند از تولید ناخالص داخلی است. درآمد سرانه می تواند بیانگر میزان ثروت یک کشور نسبت به دیگران باشد اما نمی تواند تصویر دقیقی از وضعیت اقتصادی کشورها به ما ارائه دهد. بانک جهانی کشورها بر حسب میزان درآمد ناخالص ملی سرانه به 4 دسته تقسیم کرده است: درآمد پایین، درآمد متوسط پایین، درآمد متوسط بالا، درآمد بالا.

بزرگترین اقتصاد های جهان

در آخرین آمار منتشر شده، تولید ناخالص داخلی کشورها بر حسب دو فاکتور قیمت های جاری و برابری قدرت خرید رتبه بندی شده است. بر حسب قیمت جاری، آمریکا با 19.362 تریلیون دلار، چین با 11.938 تریلیون دلار و ژآپن با 4.884 تریلیون دلار به ترتیب در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. پس از آن ها به ترتیب آلمان، فرانسه، هند، برزیل و کانادا قرار می گیرند. پنج کشور نخست این رتبه بندی بیش از نیمی از تولید ناخالص جهان را در اختیار دارند. ایران در این رتبه بندی با تولید ناخالص داخلی به ارزش 428 میلیارد دلار در بین 192 کشور در رتبه 27 قرار می گیرد.

بر حسب برابری قدرت خرید، چین در جایگاه نخست این رتبه بندی قرار می گیرد. پس از آن به ترتیب آمریکا، هند، ژاپن، آلمان و روسیه قرار دارند. جایگاه ایران در این رتبه بندی در رده 18 ام قرار دارد.

اگر بخواهیم کشور های جهان را بر اساس توانایی آنان برای رشد فراگیر رتبه بندی کنیم این رتبه بندی ها کاملا متفاوت خواهند بود. رشد فراگیر رشدی است که به تغییرات مثبتب بیانجامد که به نفع شهروندان و محیط زیست است. این شاخص به 12 فاکتور مختلف از جمله نوآوری و محیط اقتصاد کلان وابسته است.

سوئیس در رتبه اول این لیست قرار دارد. اقتصاد این کشور بسیار انعطاف پذیر است و بازار کار قدرتمندی دارد و مردم و مشاغل نیز به خوبی با فناوری های جدید کنار می آیند. شهروندان سوئیس از سطح بالایی از رفاه عمومی برخوردارند.

پس از سوئیس ایالات متحده آمریکا در جایگاه دوم و سنگاپور نیز در جایگاه سوم قرار می گیرد.

بزرگترین سازمان های اقتصادی جهان

بانک جهانی

گروه بانک جهانی با 189 کشور عضو و 130 مرکز در سراسر جهان یکی از بزرگترین سازمان های اقتصادی به شمار می آید. هیئت مدیره بانک جهانی 15 عضو دارد که 6 نفر از آن ها از طرف سهام داران عمده شامل آمریکا، انگلستان، آلمان، فرانسه، ژآپن و هندوستان تعیین می شوند و بقیه آن ها نیز توسط دولت های عضو انتخاب می شوند. ایران از سال 1324 رسما عضو بانک جهانی شد. بانک جهانی در تلاش است تا سال 2030 فقر جهانی را به 3% برساند. همچنین به دنبال آن است که درآمد 40% از جمعیت فقیر کشورهای عضو را افزایش دهد.

5 نهاد اصلی گروه بانک جهانی متعهد شده اند تا در راستای کاهش فقر، افزایش رفاه و توسعه پایدار تلاش کنند. این 5 نهاد عبارتند از:

1 ) The International Bank for Reconstruction and Development : IBRD بانک بین المللی بازسازی و توسعه 

بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه جزئی از نهادهای سیستم‌های مالی سازمان ملل است که وظیفه ترمیم و توسعه کشورهای عضو از طریق تسهیل سرمایه‌گذاری تولیدی را بر عهده دارد.

2 ) The International Development Association : IDA انجمن توسعه بین المللی

این سازمان در 26 ژانویه 1960 برای بهبود وضعیت بدهی کشورهای در حال توسعه تاسیس شد. وظایف اصلی این سازمان عبارتند از:

• افزایش بازدهی و افزایش سطح زندگی در کشورهای در حال توسعه
• گسترش فعالیت های اقتصادی
• اعطای اعتبار با شرایط سهل به کشورها

3 ) The International Finance Corporation : IFC موسسه مالی بین المللی

این موسسه در سال 1955 تاسیس شد. وظیفه اصلی این سازمان، گسترش فعالیت های اقتصادی در بخش خصوصی کشورهای در حال توسعه با اعطای وام بدون گرفتن ضمانت از دولت ها برای باز پرداخت است.

4 ) The Multilateral Investment Guarntee Agency : MIGA سازمان تضمین سرمایه گذاری چند جانبه

وظیفه این سازمان، گسترش سرمایه گذاری های مستقیم خارجی در کشورهای در حال توسعه به منظور کاهش فقر، رشد و بهبود زندگی مردم در این کشورهاست.

5 ) The International Centre for Settlement of Investment Disputes مرکز بین المللی حل و فصل منازعات سرمایه گذاری

این مرکز در منازعات، سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری های خارجی را تشویق می کند. این نهاد به فعالیت در زمینه های پژوهش در حوزه قانون سرمایه گذاری نیز می پردازد.

صندوق بین المللی پول

صندوق بین المللی پول یا IMF در سال 1945 تاسیس شد. این سازمان متشکل از 189 کشور عضو است که در راستای تقویت همکاری های پولی جهانی، امنیت و ثبات مالی، تسهیل تجارت بین المللی، بالا بردن اشتغال و رشد اقتصادی پایدار و کاهش فقر در سراسر جهان تلاش می کند.

هدف اصلی IMF تامین ثبات در سیستم های پولی بین المللی است. این صندوق، سیستم نرخ ارز و پرداخت های بین المللی کشورها و شهروندان آن ها را قادر می سازد تا با یکدیگر همکاری کنند. در سال 2012 اختیارات این صندوق گسترش یافت تا در راستای حل همه بخش های مالی و اقتصاد کلان تلاش کند.

برای آشنایی بیشتر میتواند مقاله بحران اقتصادی را مطالعه کنید.

نظام های اقتصادی

نظام اقتصادی یکی از مهم ترین بخش های بنیان اقتصادی در هر کشور است. پدیده هایی همچون فقر و ثروت، عدالت و بی عدالتی و … همگی تحت تاثیر همین نظام های اقتصادی شکل می گیرند.

نظام اقتصادی سرمایه داری

در این مدل از نظام اقتصادی، اقتصاد یک کشور توسط شرکت های خصوصی کنترل می شود. ایالات متحده و بسیاری دیگر از کشورها در سراسر جهان تحت تاثیر این نظام قرار دارند. انتقادات مختلفی به این نظام وارد است از جمله:

• توزیع ناکارامد و ناعادلانه پول و قدرت
• گرایش به انحصارطلبی بازار
• امپریالیسم و شکل‌های مختلف استثمار فرهنگی و اقتصادی
• پدیده‌هایی مانند از خود بیگانگی فرهنگی، نابرابری، بیکاری و بی‌ثباتی اقتصادی

نظام اقتصادی سوسیالیسم

نظام اقتصادی سوسیالیسم به دنبال ایجاد برابری میان اعضای جامعه است. دستگاه های اقتصادی سوسیالیستی دارای آزادی عمل کمتری در امور مالکیتی و توزیعی نسبت به دستگاه های سرمایه داری هستند. میزان مالیات بر درآمد اشخاص در این نظام بسیار بیشتر از سرمایه داری است. در واقع سوسیالیسم حکومت کارگری است.

نظام اقتصادی کمونیسم

کمونیسم یک ایدئولوژی سیاسی است که خواستار ایجاد برابری در میان اعضای جامعه است. این نظام به دنبال ایجاد جامعه ای بدون طبقه است و وجود مذاهب را نیز رد می کند. کمونیسم را می توان شکلی افراطی از سوسیالیسم در نظر گرفت. این نوع از نظام اقتصادی منجر به افت راندمان جامعه و پایین آمدن شاخص های مربوط به کارآفرینی می شود.

رشد اقتصادی

رشد اقتصادی بدین معناست که میزان تولیدات یک کشور نسبت به قبل افزایش یابد. 5 راهکار عمده برای رشد اقتصادی وجود دارد:

1 ) افزایش مشارکت نیروی کار

هر چه تعداد افراد بیشتری در راستای تولید کالاها و خدمات فعالیت کنند، رشد اقتصادی نیز افزایش خواهد یافت. در اقتصادی با ثبات میزان مشارکت افراد جامعه و به تبع آن میزان تولیدات نیز افزایش خواهند داشت.

2 ) یافتن منابع جدید

تولید کالاها و خدمات در گرو وجود مواد اولیه است. یک منبع جدید برای منابع اولیه به معنای ایجاد ظرفیت جدید برای تولید کالاها و خدمات است.

3 ) افزایش تخصص نیروی کار

نیروی انسانی متخصص و ماهر، عامل اصلی تولید کالاها و خدمات جدید در اقتصاد است. در صورت کمبود نیروی کار متخصص، فعالیت ها با راندمان پایین تری انجام می شوند، کیفیت کالاها افت کرده و توانایی رقابت با نمونه های خارجی وجود ندارد. بنابراین بهبود سیستم آموزشی در نهایت به رشد اقتصادی می انجامد.

4 ) تکنولوژی های جدید

تکنولوژی های جدید منجر به تولید محصولات و خدمات جدید می شوند. ممکن است سرمایه انسانی مناسبی در کشوری وجود داشته باشد، اما ساز و کار مناسبی برای استفاده از آن ها وجود نداشته باشد. حتی ممکن است سرمایه های انسانی برای استفاده از ظرفیت های خود به کشورهای دیگر مهاجرت کنند.

5 ) گسترش تجارت

مبادلات تجاری میان کشورها، منجر به گسترش مهارت های مختلف می شود. بسیاری از کشورها دارای منابع اولیه مناسب هستند و بسیاری دیگر صاحب تکنولوژی مناسب جهت بهره برداری از این منابع. گسترش روابط تجاری میان کشورها موجب رشد اقتصادی می شود.

اقتصاد و مباحث مربوط به آن بسیار گسترده و متنوع است و در یک مطلب نمی گنجد اما سعی کردیم نکاتی را برای شما مطرح کنیم تا بیشتر با علم اقتصاد آشنا شوید.