فین تک
پرداخت قبوض
خدمات خودرو
خدمات ما
انواع مالیات غیر مستقیم در ایران را چقدر می‌شناسید؟
مالیات غیر مستقیم، هزینه‌ای است که غیر مستقیم و هنگام خرید کالا یا خدمات از افراد یا کسب‌وکارها گرفته میشود. این مالیات شامل مواردی مثل مالیات بر ارزش افزوده، عوارض گمرکی و مالیات نقل و انتقال خودرو و … است. همچنین، قوانین آن بر اساس تجمیع عوارض و قانون مالیات بر ارزش افزوده تعیین شده‌اند. پرداخت بعضی از این مالیات‌ها مثل مالیات نقل و انتقال خودرو، بهصورت ساده و آنلاین انجام میشود. اما قبل از هر کاری بهتر است که با تعریف این مالیات، انواع، قوانین و تفاوت‌هایش با مالیات مستقیم آشنا شوید….
مالیات، هزینه‌ای است که افراد و کسب‌وکارها به دولت می‌پردازند تا هزینه‌های عمومی و خدمات کشور تأمین شوند. به زبان ساده، همه ما باید سهم خود را برای آبادانی شهر و کشورمان بپردازیم. به طور کلی، مالیات به دو دسته اصلی تقسیم میشود؛ مستقیم و غیر مستقیم. مالیات مستقیم را تقریباً همه می‌شناسند؛ از جمله مالیات بر درآمد یا مالیات املاک. اما مالیات غیر مستقیم برای بسیاری از شهروندان چندان واضح نیست.
البته اینکه بدانید، هزینه نقل و انتقال خودرو یا موتورسیکلت جزو مالیات‌های غیر مستقیم هستند، برای شروع کافی است. اما بهتر است که کمی بیشتر با تعریف، ویژگی‌ها و انواع مالیات غیر مستقیم آشنا شوید. به همین بهانه، در این مطلب از قبضینو به مالیات غیر مستقیم، قوانین و تفاوت‌های آن با مالیات مستقیم می‌پردازیم.
فهرست
مالیات غیر مستقیم چیست؟
مالیات غیر مستقیم به‌نوعی از مالیات گفته میشود که مستقیماً از درآمد یا دارایی افراد دریافت نمی‌شود. دولت، این مالیات را در هنگام خرید کالا یا استفاده از خدمات و بهصورت غیر مستقیم از افراد دریافت می‌کند. به عبارت دیگر، فروشنده این مبلغ را از خریدار می‌گیرد و در ادامه به حساب دولت واریز می‌کند. به همین دلیل، حتی گاهی متوجه پرداخت این نوع مالیات هم نمی‌شویم.
به زبان سادهتر، مالیات غیر مستقیم در قیمت کالا یا خدمات پنهان شده است. برای محاسبه این مالیات از مفهومی به نام «فرمول خالص مالیات غیر مستقیم» استفاده میکنند. این فرمول برابر است مبلغی که دولت از مالیات‌های غیر مستقیم (مثل مالیات کالاها) جمع‌آوری کرده، منهای یارانه‌هایی که خودش داده. به عبارت دیگر:
«خالص مالیات‌های غیر مستقیم = مالیات‌های غیر مستقیم – یارانه‌ها»
این فرمول، نشان می‌دهد که چه مقدار از قیمت کالا یا خدمات، به مالیات تعلق دارد. این نوع مالیات در بسیاری از کشورهای دیگر وجود دارد و دولتها بخشی از درآمدشان را از همین طریق به دست می‌آورند.
چند مثال از مالیات غیر مستقیم
برای درک بهتر مالیات غیر مستقیم، کافی است که به بعضی از هزینه‌هایی که روزانه می‌پردازیم، دقت کنیم. در بسیاری از این موارد، بدون آنکه متوجه باشیم در حال پرداخت مالیات هستیم. بعضی از مثال‌های مالیات غیر مستقیم عبارت‌اند از:
- مالیات مصرف دخانیات
- عوارض گمرکی واردات کالا
- مالیات بابت واردات خودروهای خارجی
- مالیات بر ارزش افزوده (10 درصد روی بسیاری از کالاها و خدمات)
- هزینه صدور و تمدید کارت‌های شناسایی از جمله گواهینامه یا کارت ملی
- مالیات نقل و انتقال خودرو (که شامل دریافت گواهی مفاصاحساب هم میشود.)
نکته کاربردی و پیشنهادی: برای آشنایی کامل با مدارک و نحوه دریافت گواهی مفاصاحساب مالیات نقل و انتقال خودرو، راهنمای آن را همین‌جا بخوانید!
معایب مالیات غیر مستقیم
مالیات غیر مستقیم علاوه بر فواید خاص خودش، معایبی هم دارد که نباید نادیده گرفت. این معایب باعث می‌شوند که دولتها برای تعیین نرخ‌ها و سیاست‌ها با سخت‌گیری بیشتری عمل کنند. بعضی از معایب مهم مالیات غیر مستقیم عبارت‌اند از:
- کاهش قدرت خرید مردم
- فشار بیشتر بر اقشار کم‌درآمد
- تشویق به قاچاق برای فرار از مالیات
- پیچیده شدن محاسبات قیمت‌گذاری
- امکان افزایش تورم در کالاهای مصرفی
مزایای مالیات غیر مستقیم
با وجود معایبی که گفتیم، مالیات غیر مستقیم مزایای بسیاری هم دارد. این نوع مالیات کمک می‌کند که دولتها بدون ایجاد مزاحمت مستقیم، درآمد پایداری داشته باشند. از جمله مهم‌ترین مزایای مالیات غیر مستقیم باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- سادگی در وصول مالیات: دریافت این نوع مالیات آسان است؛ به این دلیل که در هنگام خرید کالا یا خدمات بهصورت خودکار پرداخت میشود.
- گسترده بودن پایه مالیاتی: تمام افرادی که خرید میکنند، این مالیات را می‌پردازند. بنابراین طیف وسیعی از مردم در پرداخت آن سهیم هستند.
- قابلیت کنترل مصرف بعضی از کالاها: دولتها می‌توانند با افزایش مالیات بر کالاهای مضر مثل دخانیات، مصرف آن‌ها را تا حدودی کاهش دهند.
- کاهش فرار مالیاتی در بین شهروندان: از آنجایی که این مالیات هنگام خرید کالا یا خدمات گرفته میشود، امکان فرار از پرداخت آن بسیار کم است.
تفاوت مالیات مستقیم و غیرمستقیم در چیست؟
مالیات مستقیم و غیر مستقیم از نظر شیوه دریافت و نحوه پرداخت تفاوت‌های مهمی با همدیگر دارند. مالیات مستقیم بهصورت مستقیم از دارایی یا درآمد افراد گرفته میشود؛ مثل مالیات بر حقوق یا مالیات املاک. اما مالیات غیر مستقیم از طریق خرید کالا یا خدمات دریافت میشود. در واقع، افراد هنگام خرید این مالیات را می‌پردازند و فروشنده آن را به دولت می‌دهد. همین تفاوت‌ها در نحوه پرداخت، باعث شده‌اند که این دو نوع مالیات نقش‌های متفاوتی در اقتصاد داشته باشند.
برای آشنایی با این تفاوت‌ها به جدول مقایسه‌ای زیر نگاه کنید:
|
ویژگی‌های مهم |
مالیات مستقیم |
مالیات غیر مستقیم |
|
نحوه پرداخت |
مستقیماً از درآمد یا دارایی افراد |
در زمان خرید کالا یا خدمات |
|
پرداخت‌کننده نهایی |
شخص دارنده درآمد یا دارایی |
مصرف‌کننده کالا یا خدمات |
|
امکان فرار مالیاتی |
بیشتر از مالیات غیر مستقیم |
بسیار کمتر |
|
تأثیر بر توزیع درآمد |
کمک به عدالت و بازتوزیع ثروت |
احتمال فشار به اقشار ضعیف جامعه |
|
نحوه محاسبه |
به‌طور مجزا و با اظهارنامه‌های مالیاتی |
محاسبه در قیمت کالا و خدمات |
مالیات غیر مستقیم به چند دسته تقسیم میشود؟
انواع مالیات غیر مستقیم در ایران به چند گروه اصلی تقسیم می‌شوند. این مالیات‌ها هر کدام نقش خاصی در تأمین درآمد دولت و مدیریت بازار ایفا میکنند. به طور کلی، 3 نوع مهم مالیات غیر مستقیم شامل مالیات بر واردات، مالیات بر مصرف و مالیات بر ارزش افزوده تعریف شده‌اند.
در ادامه هر کدام از این موارد را به زبان ساده توضیح داده‌ایم:
1. مالیات بر واردات محصولات
مالیات بر واردات، یکی از انواع مالیات غیر مستقیم است. این مالیات به‌منظور حمایت از تولید داخل، جلوگیری از ورود کالاهای غیرضروری و درآمدزایی برای دولت، از کالاهای وارداتی دریافت میشود. هر چقدر نرخ این مالیات بالاتر برود، قیمت کالاهای وارداتی هم بیشتر میشود. نکته مهم اینکه این موضوع میتواند به گرانی، افزایش قاچاق و رشد تورم دامن بزند.
طبق قانون سال ۱۳۹۵، چهار درصد از ارزش کالای وارداتی به‌عنوان مالیات علی‌الحساب دریافت میشود. این مالیات هم میتواند بر اساس قیمت کالا و هم مشخصات ظاهری مثل وزن یا حجم محاسبه شود.
انواع مالیات بر واردات عبارت‌اند از:
- هزینه ثبت سفارش کالا
- مالیات بر حقوق گمرکی
- سود حاصل از فعالیت‌های بازرگانی
- عوارض دریافتی بابت واردات اتومبیل
2. مالیات بر مصرف و خرید کالا
مالیات بر مصرف هم یکی دیگر از انواع مالیات غیرمستقیم است که هنگام خرید کالاها به آن اضافه میشود. در این حالت، خریدار در زمان پرداخت هزینه کالا، مالیات را هم همراه آن پرداخت می‌کند. این مالیات معمولاً روی کالاهای خاص و بعضی خدمات لوکس و حساس وضع میشود.
این نوع مالیات بر خرید و فروش کالاهایی مثل موارد زیر اعمال میشود:
- الکل صنعتی، طبی، محصولات نفتی و پتروشیمی
- خدمات بین‌المللی مخابرات
- نوارهای ضبط صوت
- سیگار و خاویار
- خودرو
3. مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده که به اختصار «VAT» هم گفته میشود، یکی از مهم‌ترین انواع مالیات غیرمستقیم است. این مالیات در واقع تفاوت بین مالیات خرید و فروش را در یک دوره مشخص نشان می‌دهد. خریدار این مالیات را به فروشنده می‌پردازد و فروشنده آن را به اداره مالیات منتقل می‌کند. نکته جالب این است که این مالیات در همه مراحل از تولید تا توزیع دریافت میشود.
قوانین مالیات غیر مستقیم
قوانین مالیات غیر مستقیم در ایران چارچوب مشخصی دارد و نقش مهمی در نظم اقتصادی کشور ایفا می‌کند. این قوانین بر اساس دو محور اصلی یعنی تجمیع عوارض و مالیات بر ارزش افزوده طراحی شده‌اند. هدف از این قوانین، حمایت از تولید داخل، کنترل بازار و همچنین تأمین منابع مالی برای دولت است.
مهم‌ترین قوانین مالیات غیر مستقیم در ایران عبارت‌اند از:
- قانون تجمیع عوارض که شامل ۱۰ ماده است و شامل جزئیات و ضوابط عوارض و حقوق ورودی کالاها و خدمات میشود.
- قانون بعدی، الزام به دریافت ۴ درصد از ارزش کل کالای وارداتی است. این قانون به‌عنوان ارزش گمرکی است که در نهایت حقوق گمرکی و سود بازرگانی را شکل می‌دهد.
- قانون مالیات بر ارزش افزوده که در سال 1404 به میزان ۱۰ درصد تعیین شده است. این قانون شامل ۵۱ ماده و چندین تبصره میشود و نحوه محاسبه و اجرای این مالیات را مشخص کند.
این قوانین طوری طراحی شده‌اند تا علاوه بر ایجاد تعادل در بازار داخلی، بخشی از بودجه کشور را تأمین هم کنند.
چه نهادی متصدی جمع‌آوری مالیات غیر مستقیم است؟
جمع‌آوری مالیات‌های غیر مستقیم در ایران بر عهده سازمان امور مالیاتی کشور است. این سازمان، زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی در دولت محسوب میشود. همچنین، تمامی وظایف مرتبط با اخذ مالیات، بررسی پرونده‌ها و نظارت بر حسن اجرای قوانین را بر عهده دارد.
سازمان امور مالیاتی تلاش می‌کند که با ابزارهای نوین، فرایند پرداخت مالیات را برای مردم آسان کند. در نتیجه، هر شهروند ایرانی و کسب‌وکاری به‌راحتی میتواند، وظیفه قانونی خود را انجام دهد.
اشتباهاتی که در پرداخت مالیات غیر مستقیم رخ می‌دهند!
گاهی افراد یا کسب‌وکارها در هنگام پرداخت مالیات غیر مستقیم دچار اشتباهاتی می‌شوند. به‌عنوان مثال، یک اشتباه در محاسبه هزینه انتقال سند موتورسیکت یا خودرو کافی است تا هزینه‌هایتان به هدر بروند. همین اشتباهات باعث جریمه می‌شوند و حتی مشکلات اداری پیچیده‌ای را ایجاد میکنند. با درک این اشتباهات می‌توانید، با دقت بیشتری مالیاتتان را بپردازید.
بعضی از این اشتباهات رایج عبارت‌اند از:
- آشنا نبودن با نرخ دقیق مالیات بر ارزش افزوده
- اشتباه در محاسبه ارزش گمرکی کالاهای وارداتی
- پرداخت نکردن به‌موقع و مشمول شدن جریمه دیرکرد
- عدم توجه به درج صحیح مبلغ مالیات در فاکتور فروش
- ثبت نکردن کامل گزارش‌های خرید و فروش در سامانه مالیاتی
- نگهداری نکردن اسناد و فاکتورهای لازم برای دفاع در صورت ممیزی
پیشنهاد کاربردی: برای جلوگیری از اشتباهات رایج در پرداخت مالیات وسایل نقلیه، راهنمای نحوه پرداخت مالیات نقل و انتقال خودرو را مطالعه کنید!
بهترین راهکار برای پرداخت مالیات غیر مستقیم
در این مطلب متوجه شدید که مالیات غیر مستقیم چیست و چه تفاوتی با مالیات مستقیم دارد. همچنین، با انواع مالیات غیر مستقیم مثل مالیات بر واردات، مالیات بر مصرف و مالیات بر ارزش افزوده هم آشنا شدید. این مالیات‌ها بخش بزرگی از درآمد دولت را تشکیل می‌دهند و با وجود بعضی انتقادها، هنوز ابزار مهمی برای اداره کشور هستند.
خوشبختانه، پرداخت بسیاری از مالیات‌های غیر مستقیم مثل مالیات نقل و انتقال خودرو یا موتورسیکلت بسیار ساده است. کافی است وارد سایت یا اپلیکیشن قبضینو شوید و به بخش خدمات «خودرو و موتور» بروید و گزینه استعلام و پرداخت مالیات نقل و انتقال موتورسیکلت یا خودرو را انتخاب کنید. با این روش، در چند دقیقه و بدون نیاز به مراجعه حضوری، مالیات خود را پرداخت می‌کنید. این کار علاوه بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه، خیالتان را از نظر پرداخت به‌موقع راحت می‌سازد.
- وصول مالیات غیر مستقیم، سادهتر و گستره پرداخت آن بیشتر است. بنابراین، دولت میتواند از آن برای مدیریت بازار یا کنترل مصرف بعضی کالاها استفاده کند.
- مالیات بر ارزش افزوده (VAT) یک نوع مالیات غیر مستقیم است. به این دلیل که هنگام خرید کالا یا خدمات به قیمت آن اضافه میشود و توسط فروشنده به دولت پرداخت میگردد.
- مالیات مستقیم مستقیماً از درآمد یا دارایی افراد دریافت میشود؛ در حالی که مالیات غیر مستقیم را بهصورت غیرمستقیم و هنگام خرید کالا یا خدمات از شهروندان میگیرند.
- مالیات مستقیم، مالیاتی است که بهصورت مستقیم بر درآمد یا دارایی افراد و شرکتها بسته میشود. مثل مالیات بر حقوق یا مالیات بر فروش ملک که بدون واسطه از خود فرد یا مالک گرفته میشود.
ثبت دیدگاه